روایات از طرق عامه

احادیث دوازده امام و خلیفه بعد از رسول خداصلی الله علیه وآله را اهل سنت در صحاح و مسانید با سندهای صحیح از جابر بن سمره و دیگران نقل کرده‏اند. این احادیث به حدّی مورد توجّه فرقه‏های اسلامی قرار گرفته که جای هیچ شک و شبهه‏ای را در آن‏ها باقی نگذارده است. اینک به برخی از آن‏ها اشاره می‏کنیم:

1 - بخاری به سند خود از جابر بن سمره نقل کرده که پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «یکون اثناعشر امیراً. فقال کلمة لم اسمعها فقال ابی: انّه قال: کلّهم من قریش»؛ «دوازده امیر خواهد بود. آن‏گاه سخنی‏گفت که من آن‏را نشنیدم. پدرم گفت: پیامبرفرمود: همه‏آنان‏ازقریشند».[1] .

2 - مسلم به سندش از جابر بن سمره نقل کرده که گفت: با پدرم بر پیامبرصلی الله علیه وآله وارد شدیم، شنیدیم که می‏گوید: «انّ هذا الامر لا ینقضی حتی یمضی فیهم اثناعشر خلیفة: قال: ثم تکلم بکلام خفی علیّ قال: فقلت لأبی ما قال؟ قال: کلّهم من قریش»؛ «این امر منقضی نمی‏شود تا آن‏که دوازده خلیفه در میان آنان بگذرد. آن‏گاه تکلّم به کلامی نمود که بر من مخفی گشت، از پدرم سؤال کردم: رسول خدا چه گفت: پدرم در جواب گفت: همه آن‏ها از قریشند».[2] .

3 - و نیز مسلم از جابر نقل کرده که از رسول خداصلی الله علیه وآله شنیدم که می‏فرمود: «لایزال امر الناس ماضیاً ما ولیهم اثناعشر رجلاً، ثمّ تکلم النبی‏صلی الله علیه وآله بکلمة خفیت علیّ فسألت ابی ماذا قال رسول اللَّه؟ فقال: کلّهم من قریش»؛ «دائماً امر مردم گذرا است تا آن‏که دوازده مرد متولّی آنان گردند. آن‏گاه تکلم به کلمه‏ای کرد که بر من مخفی شد. از پدرم سؤال کردم که رسول خداصلی الله علیه وآله چه فرمود: گفت: همه آن‏ها از قریشند».[3] .

4 - و نیز از جابر نقل می‏کند که از رسول خداصلی الله علیه وآله شنیدم که فرمود: «لا یزال الاسلام عزیزاً إلی اثنی‏عشر خلیفة. ثم قال کلمة لم افهمها فقلت لأبی ما قال؟ فقال: کلّهم من قریش»؛ «همیشه اسلام عزیز است تا دوازده خلیفه بر آن‏ها حاکم شود. آن‏گاه کلمه‏ای گفت که من آن را نفهمیدم، به پدرم گفتم: چه فرمود؟ گفت: همه آن‏ها از قریشند».[4] .

5 - و نیز از جابر نقل کرده که فرمود: من با پدرم خدمت رسول خداصلی الله علیه وآله رسیدیم، شنیدم که می‏فرماید: «لا یزال هذا الدین عزیزاً منیعاً إلی اثنی‏عشر خلیفة. فقال کلمة صمّنیها الناس فقلت لأبی ما قال؟ قال: کلّهم من قریش»؛ «همیشه این دین نفوذ ناپذیر و پابرجاست تا دوازده خلیفه بیاید. آن‏گاه سخنی گفت که مردم را با سر و صدا از گوش دادن به آن بازداشتند، به پدرم عرض کردم: حضرت چه فرمود؟ گفت: همه آنان از قریشند».[5] .

6 - سعد بن ابی وقّاص می‏گوید: به جابر بن سمره نوشتم که خبر ده مرا به چیزی که از رسول خدا شنیده‏ای. برایم نوشت: در روز جمعه، شبی که اسلمی رجم شد، از رسول خدا شنیدم که فرمود: «لا یزال الدین قائماً حتی تقوم الساعة او یکون علیکم اثناعشر خلیفة کلّهم من قریش»؛ «همیشه دین قائم است تا قیام قیامت تا این‏که دوازده خلیفه بر شما حکومت کنند که همه آنان از قریشند».[6] .

7 - طبرانی از جابر نقل کرده که گفت: با پدرم نزد پیامبر بودم که فرمود: «یکون لهذه الأمة اثناعشر قیّماً، لایضرّهم من خذلهم. ثمّ همس رسول اللَّه بکلمة لم اسمعها فقلت لأبی: ما الکلمة الّتی همس بها النبیّ‏صلی الله علیه وآله؟ قال: کلّهم من قریش»؛ «برای دین امّت دوازده قیّم است، خذلان مردم به آن‏ها ضرر نمی‏رساند. آن‏گاه آهسته سخنی گفت که من آن را نشنیدم. به پدرم گفتم: این سخنی که پیامبر آهسته فرمود چه بود؟ گفت: همه آنان از قریشند».[7] .

8 - و نیز جابر نقل می‏کند که پیامبر فرمود: «لا یزال هذا الأمر ظاهراً علی من ناواه لا یضرّه مخالف ولا مفارق حتی یمضی من امّتی اثناعشر خلیفة من قریش»؛ «همیشه این دین نفوذناپذیر و پابرجا و غلبه کننده بر مخالفین خود است تا آن‏که دوازده حاکم مالک آن گردند. آن‏گاه مردم شلوغ کرده، سخن گفتند، لذا من نفهمیدم که بعد از «کلّهم» چه فرمود، از پدرم سؤال کردم، گفت: همه آنان از قریشند».[8] .

9 - احمد بن حنبل نیز از جابر بن سمره نقل کرده که رسول خداصلی الله علیه وآله در خطبه‏ای که برای ما ایراد کرد، فرمود: «لا یزال هذا الأمر عزیزاً منیعاً ظاهراً علی من ناواه حتی یملک اثناعشر کلّهم. قال: فلم افهم ما بعد قال. فقلت لأبی ما قال؟ قال: کلّهم من قریش»؛ «این دین دائماً نفوذناپذیر است تا دوازده خلیفه بیاید. آن‏گاه سخنی فرمود که من نفهمیدم و مردم با صدای بلند ضجّه زدند. به پدرم گفتم: حضرت چه فرمود؟ گفت: فرمود: «کُلّهم من قریش».[9] .

10 - در حدیثی دیگر جابر می‏گوید: بعد از سخن پیامبر مردم تکبیر گفته و ضجّه زدند....[10] .

11 - و نیز از جابر نقل کرده که رسول خداصلی الله علیه وآله برای ما در عرفات و بنابر نقلی دیگر در منا خطبه‏ای خواند، و فرمود: «لن یزال هذا الامر عزیزاً ظاهراً حتی یملک اثناعشر، کلّهم. ثم لغط القوم وتکلّموا فلم افهم قوله بعد (کلّهم). فقلت لأبی: یا ابتاه! ما بعد کلّهم؟ قال کلّهم من قریش»؛ «همیشه این امر نفوذ ناپذیر و غالب است تا آن‏که دوازده نفر حاکم شوند، همه آن‏ها در این هنگام سر و صدا کرده و هیاهو نمودند، لذا نفهمیدم که بعد از «کلّهم» چه فرمود: از پدرم پرسیدم که پیامبر چه فرمود؟ گفت: «کلّهم من قریش».[11] .

12 - و نیز از پیامبر نقل کرده که فرمود: «لا یزال هذا الدین عزیزاً منیعاً... إلی اثنی‏عشر خلیفة. قال: فجعل الناس یقومون ویقعدون»؛ «این دین نفوذناپذیر و پابرجا است... تا دوازده خلیفه بیایند، آن‏گاه مردم شروع کردند به بلند شدن و نشستن».[12] .

[1] صحیح بخاری، ج 8، ص 127، کتب الأحکام، باب الاستخلاف، ح 7223.

[2] صحیح مسلم، ج 6، ص 3؛ شرح صحیح مسلم، ج 12، ص 201.

[3] همان.

[4] صحیح مسلم، ج 6، ص 3.

[5] صحیح مسلم، ج 6، ص 4.

[6] پیشین.

[7] المعجم الکبیر، ج 2، ص 196، ح 1794.

[8] همان، ح 1796.

[9] مسند احمد، ج 5، ص 93، ح 20923.

[10] پیشین.

[11] مسند احمد، ج 5، ص 99.

[12] همان

روایات از طرق شیعه

همین مضمون با اختلافی جزئی در مصادر شیعه نیز به چشم می‏خورد.

1 - اصبغ بن نباته می‏گوید: از حسن بن علی‏علیهما السلام شنیدم که می‏فرمود: «امامان بعد از رسول خداصلی الله علیه وآله دوازده نفرند، نه نفر آن‏ها از صلب برادرم حسین است، و از جمله آن‏هاست مهدی این امت».[1] .

2 - زراره می‏گوید: از امام باقرعلیه السلام شنیدم که می‏فرمود: «نحن اثناعشر اماماً منهم حسن وحسین ثم الأئمة من ولد الحسین‏علیهم السلام»؛ «ما دوازده امامیم که از جمله آن‏ها حسن و حسین است، سپس امامان از اولاد حسین‏علیهم السلام».[2] .

3 - امام حسین‏علیه السلام از رسول خداصلی الله علیه وآله سؤال کرد: «یا رسول اللَّه! هل یکون بعدک نبیّ؟ فقال: لا انا خاتم النبیین، لکن یکون بعدی ائمة قوّامون بالقسط بعدد نقباء بنی اسرائیل»؛ «ای رسول خدا! آیا بعد از شما پیامبری خواهد بود؟ حضرت فرمود: خیر، من خاتم انبیایم، لکن بعد از من امامانی خواهند بود که قیام کننده به قسطاند، عدد آن‏ها به تعداد نقیبان بنی اسرائیل است».[3] .

4 - حضرت زهراعلیها السلام می‏فرماید: از پدرم شنیدم که می‏فرمود: «الأئمة بعدی عدد نقباء بنی اسرائیل»؛ «امامان بعد از من به تعداد نقیبان بنی اسرائیلند؛ یعنی دوازده نفر».[4] .

5 - امام صادق‏علیه السلام فرمود: «منّا اثناعشر مهدیاً»؛ «از ما است دوازده مهدی».[5] .

6 - امام سجادعلیه السلام می‏فرماید: «انّ اللَّه خلق محمداً وعلیاً واحد عشر من ولده من نور عظمته، فاقامهم اشباحاً فی ضیاء نوره یعبدونه قبل خلق الخلق، یسبحون اللَّه ویقدّسونه وهم الائمة من ولد رسول اللَّه‏صلی الله علیه وآله»؛ «همانا خداوند محمّد و علی و یازده نفر از اولاد او را از نور عظمت خود خلق نمود. آنان را در شبه‏هایی در پرتو نور خود قرار داد که خدا را قبل از خلقت خلق، عبادت می‏کردند. او را تسبیح گفته و تقدیس می‏نمودند، و آنان‏اند امامان از اولاد رسول خداصلی الله علیه وآله».[6] .

7 - امام علی‏علیه السلام در حدیثی طولانی چنین فرمود: «فانّ لهذه الأمة اثناعشر اماماً هادین مهدیین، لایضرّهم خذلان من خذلهم»؛ «... همانا برای این امّت دوازده امام هدایت‏گر هدایت شده است کسی که در صدد خواری آن‏ها باشد به آنان ضرر نمی‏رساند».[7] .

8 - جابر بن عبداللَّه انصاری می‏گوید: «دخلت علی فاطمةعلیها السلام وبین یدیها لوح فیه اسماء الاوصیاء من ولدها، فعددت اثنی عشر احدهم القائم، ثلاثة منهم محمّد واربعة منهم علیّ علیهم السلام»؛ «بر حضرت فاطمه‏علیها السلام وارد شدم در حالی که مقابل او لوحی با اسمای اوصیای از فرزندانش مکتوب قرار داشت، آن‏ها را شمردم دوازده نفر بودند، یکی از آن‏ها قائم‏علیه السلام بود، و سه نفر محمّد و چهار نفر علی».[8] .

9 - شیخ صدوق به سندش از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود: «انا سیّد النبیین وعلی بن ابی طالب سیّد الوصیین، وانّ اوصیائی بعدی اثنی عشر، اوّلهم علی بن ابی طالب‏علیه السلام وآخرهم القائم‏علیه السلام»؛ «من سید انبیا وعلی بن ابی طالب سید اوصیا است. و همانا اوصیاط بعد از من دوازده نفرند: اوّل آن‏ها علی بن ابی طالب و آخر آن‏ها قائم است».[9] .

[1] کفایة الأثر، ص 223، باب 30، ح 1.

[2] کافی، ج 1، ص 533، باب 184، ح 16.

[3] مناقب ابن شهر آشوب، ج 1، ص 300.

[4] کفایة الأثر، ص 197، باب 28، ح 6.

[5] کمال الدین، ج 2، ص 388، باب 33، ح 14.

[6] کافی، ج 1، ص 530، باب 184، ح 6.

[7] کمال الدین، ج 1، ص 297، باب 26، ح 5.

[8] من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 180، ح 5408.

[9] عیون الاخبار الرضاعلیه السلام، ج 1، ص 64، ح 31؛ اعلام الوری، ص 396.

 

روایت دوازده خلیفه در کتب شیعه و سنی