سند دارد؛ اما ضعیف است!!!
ابن جوزى حنبلى، یکى از کسانى است که تلاش کرده به صورت ممکن، روایت «أنا مدینة العلم» را تضعیف و ثابت کند که این روایت ساختگى است.
جالب است که وى این روایت را با پنج طریق از امیر المؤمنین علیه السلام، ده طریق از ابن عباس و دو طریق از جابر بن عبد الله نقل مى‌کند و سپس در آخر نتیجه مى‌گیرد که این روایت ساختگى وضعیف است.
ما از او سؤال مى‌کنیم که آیا اگر روایتى با این همه سند در باره فضائل ابوبکر و عمر نقل شده بود، بازهم این همه تلاش مى‌کردید که آن را تضعیف کنید؟ یا مى‌گفتید که چون طرق متعدد است؛ پس همدیگر را تقویت مى‌کنند و یقین مى‌کنیم که این روایت وارد شده است؟
چنانچه محمد امیر صنعانى در باره روایت «اقتدوا باللذین من بعدى أبى بکر وعمر» مى‌نویسد:
وله طرق فیها مقال إلا أنه یقوی بعضها بعضا.
الأمیر الصنعانی، محمد بن إسماعیل (متوفاى1182هـ)، سبل السلام شرح بلوغ المرام من أدلة الأحکام، ج2، ص11، تحقیق: محمد عبد العزیز الخولی، ناشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت، الطبعة: الرابعة، 1379 هـ.
و یا ابن حجر عسقلانى ادعا مى‌کند که برخى از آیات بر طبق اعتقاد و گفته عمر نازل مى‌شده است:
وأورد بن أبی حاتم والطبری أیضا من طریق عبد الرحمن بن أبی لیلى أن یهودیا لقی عمر فقال أن جبریل الذی یذکره صاحبکم عدو لنا فقال عمر من کان عدوا لله وملائکته ورسله وجبریل ومیکال فإن الله عدو للکافرین فنزلت على وفق ما قال وهذه طرق یقوی بعضها بعضا
العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى852 هـ)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج8، ص166، تحقیق: محب الدین الخطیب، ناشر: دار المعرفة - بیروت.
و موارد متعدد دیگرى که وقتى روایتى در فضائل خلفا بوده؛ هرچند تمام طرق آن‌ها ضعیف بوده‌اند؛ اما همدیگر را تقویت کرده و براى سنى‌ها حجت شده‌اند.
حذف حدیث «أنا مدینة العلم» از صحیح ترمذی
طبق نقل برخی از بزرگان اهل سنت این روایت با تعبیر «أنا مدینة العلم و علی بابها» در سنن ترمذی نقل شده بوده؛ ولی از آن جایی که وجود چنین روایتی؛ آن هم در صحیح ترمذی با مذاق و اعتقادات پیروان مکتب خلفا سازگاری نداشته است ، بهترین راه مقابله با آن را حذف آن از اصل کتاب دیده‌اند و متأسفانه این روایت بعد‌ها توسط دیگران و در چاپ های بعدی حذف شده است.
از جمله کسانی که این روایت را از صحیح ترمذی نقل کرده‌اند ، افراد ذیل هستند :
شاهد اول : ابن اثیر جزری (630هـ) :
6489 (ت ـ علی بن أبی طالب رضی الله عنه ) أن رسول الله صلی الله علیه وسلم قال «أنا مدینة العلم ، و علیُّ بابُها». أخرجه الترمذی.
از رسول خدا (ص) روایت شده است که فرمود : من شهر علمم و علی درآن است. این روایت را ترمذی نقل کرده است.
ابن أثیر الجزری، المبارک بن محمد ابن الأثیر (متوفاى544هـ)، معجم جامع الأصول فی أحادیث الرسول، ، ج7 ، ص437 ، ح 6489 ، تحقیق محمد الفقی ، دار احیاء التراث العربی ، بیروت ، الطبعة الرابعة ، 1404هـ.
عکس جلد جامع الأصول (نسخه اول)
عکس صفحه مورد نظر (نسخه اول)
عکس جلد نسخه دوم (نسخه دوم)
عکس صفحه مورد نظر (نسخه دوم)
شاهد دوم : جلال الدین سیوطی (911هـ) :
این عالم بزرگ اهل سنت در کتاب تاریخ الخلفاء می‌نویسد :
وأخرج البزار والطبرانی فی الأوسط عن جابر بن عبد الله وأخرج الترمذی والحاکم عن علی قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : «أنا مدینة العلم وعلى بابها».
بزار و طبرانی در اوسط از جابر بن عبد الله و ترمذی و حاکم از علی (علیه السلام) روایت کرده اند که رسول خدا (ص) فرمود : من شهر علمم و علی در آن است.
السیوطی، جلال الدین أبو الفضل عبد الرحمن بن أبی بکر (متوفاى911هـ)، تاریخ الخلفاء، ج 1 ، ص 170 ، تحقیق: محمد محی الدین عبد الحمید، ناشر: مطبعة السعادة - مصر، الطبعة: الأولى، 1371هـ - 1952م.
عکس جلد (نسخه اول)
عکس صفحه مورد نظر (نسخه اول)
عکس جلد جلد (نسخه دوم)
عکس صفحه مورد نظر (نسخه دوم)
